Taken worden keurig afgevinkt, maar het hoofd dwaalt steeds af. Uit onderzoek blijkt dat een op de drie Nederlanders weleens inlogt zonder mentaal aanwezig te zijn. Wat is de spookmodus en hoe is het te voorkomen?
Bij de spookmodus zijn werknemers mentaal afwezig. Ze voeren hun taken uit op de automatische piloot of wekken de indruk te werken, terwijl hun aandacht eigenlijk ergens anders is.
Dit is, in tegenstelling tot quiet quitting, niet altijd bewust of intentioneel. Bij quiet quitting doe je namelijk precies wat de werkgever van je verwacht. Niet meer en niet minder. Hierbij neem je mentaal bewust afstand van je werk, zonder formeel ontslag te nemen. De spookmodus is daarentegen onbewust. Het werk wordt wel uitgevoerd, maar op de automatische piloot en zonder echte mentale betrokkenheid.
Onderzoek naar spookmodus
Uit onderzoek van Top Employers Institute onder ruim duizend Nederlandse werknemers blijkt dat 40 procent van deelnemers meer uitdaging of afwisseling wil, om te voorkomen dat ze in een spookmodus belanden. Ook zegt 37 procent weleens ingelogd, maar mentaal nauwelijks aanwezig te zijn.
Daarnaast erkent één op de vijf werknemers (18 procent) dat ze soms doen alsof ze aan het werk zijn, terwijl ze in werkelijkheid scrollen op social media of online shoppen. Een grotere groep, 43 procent, zegt soms door e-mails en werkdocumenten te klikken zonder echt op te nemen wat er staat.
De term gaat verder dan alleen afwezig zijn. Zo maakt een op de tien (10 procent) werknemers gebruik van AI-tools om automatische antwoorden te genereren, puur om het denkwerk te vermijden. Vooral jongeren onder de 35 (35 procent) maken zich hier regelmatig schuldig aan.
Geen luiheid, maar een signaal
David Plink, directeur van Top Employers Instituter, legt aan Metro uit dat de spookmodus in principe geen teken van luiheid is, maar een signaal van bijvoorbeeld verminderde motivatie of betrokkenheid. „Zeker nu sommige taken makkelijker kunnen worden uitgevoerd. Je doet iets bijvoorbeeld even snel met AI. Daardoor verlies je zingeving.”
Onlangs ontdekte hij zelf nog het nadeel van iets door AI laten doen: „Ik had een presentatie gemaakt met AI en kreeg daar allemaal complimenten voor. Het is niet dat je het niet moet doen, maar het geeft toch minder voldoening.”
Ook thuiswerken speelt een rol bij de spookmodus. „Er is minder druk op zichtbaar werken en je kunt dus makkelijker andere dingen doen. Ik ben nog steeds groot voorstander van werk doen waar dat het beste uitkomt, maar het kan er wel een consequentie van zijn.”
Daarnaast denkt hij dat het niet helpt als werknemers geïsoleerd moeten werken of eenzaam zijn op werk. „Mensen zijn kuddedieren. Dat wordt vaak genoemd als iets negatiefs, maar het houdt vooral in dat we van oorsprong sociale wezens zijn.”
In verbinding blijven
Werkgevers en werknemers moeten met „elkaar in verbinding blijven”, zegt Plink. „Je kunt elkaar makkelijker motiveren.” Dat houdt niet in dat je alles dan maar samen moet doen. „Je kunt individueel, maar wel naast elkaar werken.”
Hij gelooft niet in strikte maatregelen. „Op webshops of social media zitten is niet noodzakelijk heel nuttig tijdens een werkdag, maar ik vind niet dat je het moet verbieden. Ik heb weleens gehad bij een baan dat ik geen toegang had tot allerlei sites, dat vonden ze te frivool. Dat vind ik zó ouderwets. Je moet mensen op hun eigen verantwoordelijkheid aanspreken en ze als volwassenen zien.”
Plink is groot fan van thuiswerken, maar enige oplettendheid is geboden. „Blijf in verbinding door bijvoorbeeld online tools of door regelmatig in te checken. Een werkgever moet niet denken: uit het oog, uit het hart. Maak dingen bespreekbaar. Vraag bijvoorbeeld hoe iemand zijn dag indeelt. Niet om je ermee te bemoeien, maar uit interesse. Stel dat iemand aangeeft dat hij of zij na de lunch wegzakt, dan kun je een impuls geven door een contactmoment in te plannen.”
Het grootste gevaar schuilt ‘m volgens Plink in verveling. „Als iemand niet het gevoel heeft dat hij of zij niet bijdraagt aan het bedrijf, is de kans op uitval groter dan bij te hard werken. Hard werken houdt mensen vaak bezig. Als iemand de taken uitvoert zonder daar veel moeite in gaat zitten, moet je je juíst zorgen maken.”
‘Ook eigen verantwoordelijkheid’
Ook voor de werknemer zelf is een rol weggelegd. „Er is ook een eigen verantwoordelijkheid. Als je al weinig motivatie uit je werk haalt, gaat het niet helpen om er ongemotiveerd en ongefocust bij te zitten.”
Zijn tip als je merkt dat je in de spookmodus belandt: „Ga naar buiten en blijf niet achter die computer hangen. Ik merk bij mezelf dat dat helpt als ik geen energie heb om iets te verzinnen of af te maken. Het is een praktisch, persoonlijk advies, maar ook een bewezen manier om te zorgen dat je je zinnen verzet en scherper terugkomt.”
Als het een structureler probleem is, „moet je er een gesprek over aangaan”. En goed nadenken: „Past het werk wel bij je? Wat is jouw rol in het bedrijf? Kun je er andere taken bij krijgen, zodat je meer waarde kunt toevoegen? Kijk streng naar jezelf.” Werk doen dat bij je past is een essentieel onderdeel van duurzaam werk- en levensgeluk, zei een expert eerder tegen Metro.
Foutje gezien? Mail ons. Wij zijn je dankbaar.
